Esperanto kashe/ Esperanto verborgen

Op deze pagina geef ik voorbeelden van vernoemingen van, gebruik van en toepassingen voor Esperanto, terwijl deze (waarschijnlijk) niet goed bekend zijn, zelfs niet bij esperantisten. In een enkel geval hebben hebben esperantisten daar niet eens de hand in gehad.

Talen

Het Esperanto is het Engels van de kunsttalen.: Er komen regelmatig kunsttalen bij. Sommige mensen vinden het bedenken ervan een leuke hobby, vaak zonder de bedoeling een internationale hulptaal (zoals Esperanto) te kreëren. Zie bijv. www.sys.uea.ac.uk/~jrk/conlang.html of www.rickharrison.com/language/. Je zult zien dat dan vaak het Esperanto als voertaal wordt gebruikt, of dat de auteur van een kunsttaal op zijn minst Esperanto kan lezen. Esperanto is bovendien de meest gebruikte van de kunsttalen.
Ethnologue: Deze site beantwoordt de vraag hoeveel mensen spreken welke taal. Maar de mensen van Ethnologue zijn niet zo snugger: ze hebben Esperanto gerekend als een taal gesproken in Frankrijk! Daar staat: «200 to 2,000 people who speak it as first language (1996); 2,000,000 users (1999 WA)».

Literatuur

Jules Verne's Voyage of Discovery: Een artikel van David Poulson over een boek van Jules Verne, waar Esperanto in voorkomt en dat hij nooit afgemaakt heeft
Toen was geluk heel gewoon.: In een paar afleveringen van de strip in de Mikro Gids in augustus 2001 doet een van de hoofdrolspelers aan Esperaanto.

Tijdschriften

Le Monde diplomatique en Espéranto: Het beroemde franse dagblad Le Monde heeft een katern over buitenlandse zaken, dat in verschillende talen wordt uitgegeven (zie http://www.monde-diplomatique.fr/int/). Waaronder dus het Esperanto.

Film en televisie

Esperanto and Cinema. Part One: David Poulson heeft een serie artikelen geschreven over Esperanto in films.
Esperanto and Cinema Part Five. The Great Dictator: Misschien de bekendste film waarin iets van Esperanto is terug te vinden is The Great Dictator van Charlie Chaplin (1939), waarin hij twee rollen speelt: de diktator van een fiktieve fascistenstaat en een joodse barbier. Deze joodse barbier woont in een joodse ghetto waar je op de uithangborden en op de etalages opschriften vindt in een verbasterd soort Esperanto. Overigens was de auteur van het Esperanto, Lodewijk Zamenhof, een jood.
Incubus: Een Amerikaanse «science-fantasy»-film uit 1965 die in het Esperanto gesproken is. Met: William Shatner (ook bekend als Capain Kirk van Star Trek), Allyson Ames, Milos Milos, Eloise Hardt, Robert Fortier en Ann Atmar.
Red Dwarf: Dit is de naam van het ruimteschip uit de gelijknamige comedie/science-fiction televisieserie van de BBC. De officiële voertalen aan boord zijn het Engels en... het Esperanto. Op de binnenwanden van het schip vind je het Esperanto-woord «nivelo» om aan te geven op welke verdieping (nivo) men is (zie de faq). Ikzelf heb ooit gezien dat de acteurs «Bonan matenon» tegen elkaar zeiden. In een resumé van episode 1 van het tweede seizoen kunnen we lezen: «Rimmer is still trying, after eight years, to master Esperanto. Lister is better at it than him, and he is somewhat annoyed.»
Blade: Trinity: In deze hororfilm uit Hollywood, uit 2004, wordt naast het Engels ook in een korte scene het Esperanto als tweede taal gebruikt.
Senmova: Tuğçe Madayanti Sen is de turkse regisseuse van deze kortfilm in het Esperanto uit 2009. De soundtrack is ook door haar geschreven. Een interview met haar is te vinden op www.liberafolio.org/2010/senmova.
Conlang: Deze comedie gaat over de 26-jarige Carl die een eigen taal bedacht heeft. («Conlang» is de afkorting voor «constructed language&eaquo;.) Tijdens een bijeenkomst van de club van kunsttaalliefhebbers zegt de voorzitter, dat hij afscheid van de club neemt omdat hij gevraagd is voor een functie bij een Klingon-vereniging. Carl kan voorzitter worden, maar een esperantist probeert zelf voorzitter te worden. In een wedstrijd, dat draait om de kennis over kunsttalen, moet de beste kandidaat winnen.
Internet Movie Database: Section Esperanto: Een overzicht met films in het Esperanto bij http://imdb.com.

Documentaires over Esperanto of esperantisten

«De nalatenschap van doctor Esperanto», VPRO, Nederland 3, 8 november 1998: De documentaire film van een uur laat Zamenhof horen, toont een cursus van Andreo Cseh en het welkomswoord van Willem Drees op het Wereldcongres in Haarlem van 1954. Medewerkers van UEA en congresgangers van het Wereldcongres in Montpellier van de zomer van 1998 worden geïnterviewd.
De avonden, VPRO, 747AM, 28 juni 2004: Op maandag 28 juni 2004 is Marc van Oostendorp in het radio-programma geïnterviewd over zijn nieuwe boek «Een wereldtaal».
Andere tijden, NPS, Nederland 3, 25 oktober 2005: Op dinsdag 25-10-2005 heeft het tv-programma Andere tijden een aflevering aan Esperanto gewijd ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Esperanto-verenigingen in Nederland. Op de website is de uitzending te bekijken, en is er diverse extra informatie, zoals over Neutraal Morisnet, vervolging van esperantisten door Nazi-Duitsland en de VPRO-cursus van Koot en Bie.

Normen

ISO 639: Het internationale normalisatie-instituut (ISO) heeft een norm opgesteld die voor iedere taal een twee-letterige kode toekend. Nederlands is bijvoorbeeld «nl» en Esperanto is «eo». Een dergelijke kode is handig voor computers. Een uitgebreidere lijst (ISO 639-2) bestaat ook, maar ik weet niet of deze een schets voor een norm is, of dat de lijst officieel al geldt.
Unicode: Unicode is de internationale tekenset waar alfabetten van alle belangrijke talen, chinese tekens, wiskundige tekens en dergelijke in zijn opgenomen. Unicode is een verbijzondering van ISO 10.... De typische Esperanto-letters in de tekenset kun je met deze interface zoeken (vul Esperanto in bij de eerste vraag «What special characters are needed to write ....»).

Computers

Debian: De homepagina van Debian (een linux-distributie voor 100% gebaseerd op vrije software) is in het Esperanto vertaald.
Debian localisations: Een lijst van programma's in de linux-disdributie van Debian, die berichten, die de computer aan de gebruiker geeft, in het Esperanto kan geven.
Latex: Babel en Tex Users Group: Het tekstzet-programma Latex heeft een makro genaamd Babel waarmee men teksten volgens de speciale typografische tradities van verschillende talen kan opmaken. Esperanto is een van de 30-tal opties. Zie bijv. blz. 267 in The Latex Companion van M. Goossens, F. Mittelbach en A. Samarin (Addison-Wesley, 1994). In de jaren 1980 was er een speciale esperant.sty, dat zelfs uitvoerig behandeld werd in A Guide to Latex van H. Kopka en P.W. Daly (Addison-Wesley, 1993).
wprint: Een programmaatje door een esperantist geschreven.
Yudit: Dit is een internationale unicode-texteditor. Het gebruik van het Esperanto is o.a. vergemakkelijkt met czyborra.com/yudit/Esperanto.kmap.
How To Write Unmaintainable Code: Over hoe je computerprogramma's onleesbaar voor andere programmeurs kunt maken: Use Plural Forms From Other Languages: A contributor was the proud author of a VMS script that kept track of the "statii" returned from various "Vaxen". Esperanto, Klingon and Hobbitese qualify as languages for these purposes. For pseudo-Esperanto pluraloj, add oj. You will be doing your part toward world peace.
International Ispell: Met dit programma kun je de spelling van vele talen kontroleren (o.a. onder Unix). Ook voor het Esperanto.
Mmbase: Met deze database-programma in Java kun je complexe websites bouwen. In de broncode zit soms wat esperantotekst (aldus een van de auteurs M. Meeuwissen). Verder is het programma geschikt voor verschillende talen (unicode, lokalisatie, e.d.), waaronder het Esperanto.
Polyglot 3000: Een programma waarmee de computer kan schatten in welke taal een tekst geschreven is. Het programma kan ook Esperanto-teksten herkennen.
EsperantoEdit / Esperantilo: Een programma waarmee Esperanto-teksten op speciale manieren te redigeren zijn. Het bevat onder andere een spellingchecker, een grammatica-controle, een automatische zinsbouwanalysemodule en een automatische vertaalmodule.
Esperanto Linux Software: Een lijst met een aantal softwares die speciaal of tenminste voor Esperanto te gebruiken zijn.

Landen

   Date: Wed, 02 Apr 2003 18:48:15 +0200
   From: Christian Lavarenne 
Subject: Esperanto Islands existed !

to the Editor,
The Weekly Telegraph

about :
> With Malice to None : Nepalese Leaders in high demand (02 April 2003)


Dear Colleague,

Do you know that at least four such islands (and two "states") existed ?

Briefly :

- In 1906, Mr Gustave Roy, a French Esperantist, got the idea that the real
neutral small territory "Moresnet-Neutre" (3,44 km2, 4.600 inhabitants),
at the border of Germany, Belgium and the Netherlands, should become an
independant Esperanto state, and the 13th of August 1908 was founded
"Amikejo" ("the land of friendship", in Esperanto), of course without any
foreign diplomatic representative : it was just a big festival, which was
attended by Esperantists from at least 5 or 6 countries. The Esperanto
"state" disappeared because of the first World War.
(The majority of the Esperantists was against such an idea, and there were
jokes about this "kingdom" because in French, Roy or roi means king...)

- In 1930 (10th of September) a contract was subscribed by the president of
the Esperanto society "L. L. Zamenhof" and the Lord Mayor of Orjahovo
(Bulgaria, Vraca district) who gave to it in propriety for 20 years an
island (1,8 km2), (re?)named "Esperanto", on the Danube river. In the
seventies, was constructed on it a big turist house with restaurant.

- In 1961 on a peninsula just near the Primosten peninsula (Adriatic sea, in
Yugoslavian territory, 200 km NW from Sarajevo) was founded a camping (named
"Ivo Lola Ribar kampadejo"), to which was granted state support ; and the
peninsula was named Esperantujo ("Esperanto land", in Esperanto), and was
officially  twined with the French urbeto Vallon-Pont-d'Arc. There, for
instance, rested more than 600 Esperantists, from 18 countries, during three
weeks in August 1963. At this occasion was brought some earth from
Hiroshima, France, Austria and so on, to be mixed, as a symbol of
international unity, with the Esperantujo earth.

- En 1968 (22th of June) a small artificial island in the Adriatic sea (near
Rimini but out of the Italian territorial waters) was declared independant
state : the Free Territory "Insulo de la Rozoj" ("Island of the Roses", most
probably because the name of its constructor, an Italian ingenior, was
Giorgio Rosa). Postage stamps were pressed, but the Post-Office did not have
time to begin sell them : when was made anouncement about the decision to
apply for the UN membership (exactly as in your article !), the 26-th of
June, representatives of the Italian police and fianance ministry occupied
the island with armed men. Protests and even complaints had no effect. (On
the stamps was pressed : "Milita itala okupado" ("Military Italian
occupation"). And soon Italian marines destroyed it ! (The main reason
probably was that the artificial island was constructed only 200 km from one
of the biggest military aerports of Italy : Miramare).

- [In the] eighties, a little group of small islands (1,5 km2) south from New
Scotland (Canada) was bought (by Mr Hucko ?) and named Aquanesia or
Akvonezio (in Esperanto), but it was too inhospitable : a little house built
on it (the first of the future village "Esperantopio") was destroyed by a
tempest... (The contact adress was : L.E. Pubnico, Canada, BoW 2Ao.)

- There is an "Orkidea Esperantujo" on the Saipan island ("with the support
of the Northern Marianas Isl. Government", USA, 1500 km East from
Philipins): Bruno Della Pozza, Box 607, Zamenhof str., Saipan, MP 96950 USA.


So, now you have the choice to locate your funny story !

[Algemene informatie en links over Esperanto heb ik ertussenuit geknipt.]

With best regards

Christian Lavarenne, Editor
Le Monde de l'espéranto

Wetenschap

De ontdekking van de jet stream: Komt in dit artikel van Luxorion/ Météorologie Élémentaire aan de orde. In 1926 heeft de japanse meteoroloog Oishi Wasaburo (1874-1950) de jet stream met behulp van weerballonnen ontdekt. Hij publiceerde daarover in het Esperanto, omdat hij vermoedde dat een japanse tekst niet zou opvallen in de internationale wetenschappelijke wereld. Maar helaas, tenminste de amerikanen waren niet op de hoogte en hebben de jet stream pas in 1944 `ontdekt'.

Internationale organisaties

Voices of Youth - Unicef: Discussie tussen jongeren in het Esperanto binnen het kader van Voices of Youth van Unesco.

Overige

Esperanto-markoj: Er zijn heel wat bedrijven en fabrikanten die bewust of toevallig een woord uit het Esperanto voor hun bedrijfsnaam of produktnaam gebruiken. Thierry Salomon heeft een lange lijst van Esperanto-merken, maar geeft helaas niet aan welke gevallen waarschijnlijk een bewuste keuze zijn. Veel woorden uit het Esperanto, Italiaans, Spaans etc. lijken sowieso immers op elkaar.
Klavarskribo: In 1930 gaf Cor Pot (1885-1977) de esperanto-naam «klavarskribo» aan zijn verbeterde muzieknotatie (klavierschrift). Dit schrift wordt nog vaak voor beginende musici gebruikt. Tegenwoordig wordt het vaak simpelweg «klavar» genoemd (zoals in Klavar Vereniging Nederland, KVN).
International Police Association (afdeling Nederland): Deze internationale wereldvereniging voor aktieve en gepensioneerde politie-ambtenaren heeft een motto dat officieel in het Esperanto luidt: «servo per amikeco» (zie het devies in hun logo). Dit betekent: «dienen door vriendschap». De vereniging is op 1 januari 1950 in Engeland opgericht en de grondlegger, de in 2000 overleden Arthur Troop, heeft met het motto de internationale band tot uitdrukking willen brengen. De IPA heeft momenteel wereldwijd meer dan 300.000 leden in 59 landen.
IPA motorclub (afdeling Nederland): De motorclub van de internationale politievereniging heeft ook een motto in het Esperanto: «rajdi en amikeco» («rijden in vriendschap»). Zie het devies in hun logo links op de webpagina.
Centra voor Werk en Inkomen: Op de site van de voormalige arbeidsburo's, nu CWI, kun je je curriculum vitae invoeren als je werk zoekt. Daarbij is Esperanto een van de talen die je standaard uit een lijst kunt kiezen.
Scoutnet: Eurofax: Een bulletin van de Europese Scoutingorganisaties verschijnt ook in het Esperanto.
Google: De no-nonsense zoekmachine Google heeft ook een Esperanto-frontje.
Solidara: Deze politieke partij (opgericht door ex-SP-er Düzgün Yildirim) heeft bewust het Esperanto-woord voor solidair als partijnaam gekozen.

Laatste wijziging: 2010-12-17 12:01 MET.